Usprawnienia w postępowaniu administracyjnym, egzekucji umowach o roboty budowlane i dokumentacji karnej

Nowelizacje przyjęte przez Sejm stanowią istotny element modernizacji polskiego systemu prawnego. Wprowadzenie instytucji "przyjaciela sądu" w postępowaniu administracyjnym umożliwi sądom korzystanie ze specjalistycznych opinii, co pozytywnie wpłynie na jakość orzeczeń. Z kolei elektroniczne licytacje nieruchomości to naturalny krok w kierunku cyfryzacji i zwiększenia skuteczności egzekucji. Wreszcie, załączanie zdjęć do protokołów w postępowaniu karnym to narzędzie służące ochronie praw wszystkich stron i poprawie wiarygodności dokumentacji - podkreśla wiceminister sprawiedliwości Arkadiusz Myrcha.

Przyjęta nowelizacja prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wprowadza szereg ułatwień mających na celu przyspieszenie i usprawnienie procesów sądowych. Zmiany obejmują m.in. uproszczenia formalności, nowe mechanizmy wspierające pracę sądów oraz większą ochronę interesów obywateli.

Kluczowe zmiany:

• Zniesienie obowiązku składania dokumentu potwierdzającego pełnomocnictwo przez stronę, jeśli sąd może samodzielnie stwierdzić umocowanie na podstawie elektronicznych rejestrów lub wykazów dostępnych dla sądu.
• Wprowadzenie instytucji "przyjaciela sądu" (amicus curiae) - osoby lub organizacji niebędącej stroną postępowania, która może przedstawić sądowi opinię dotyczącą sprawy. Pozwoli to uzyskać istotne dla rozstrzygnięcia poglądy w sprawach precedensowych, skomplikowanych lub ważnych dla debaty publicznej bądź sytuacji prawnej wielu osób.
• Wyjątek od zasady łącznego rozpoznawania spraw - sąd będzie mógł nie łączyć wszystkich postępowań dotyczących skarg na jedną decyzję, jeśli łączenie utrudniłoby lub uniemożliwiłoby wydanie orzeczenia w rozsądnym terminie, co ma usprawnić rozpatrywanie dużej liczby skarg w skomplikowanych sprawach.
• Rozszerzenie prawa do zwrotu opłaty sądowej od zażalenia - zwrot opłaty będzie przysługiwał przy każdym uwzględnionym zażaleniu na postanowienie sądu pierwszej instancji, nie tylko w sytuacjach dotyczących grzywien. Ma to chronić obywateli przed ponoszeniem kosztów związanych z wydaniem wadliwych postanowień.

Cel nowelizacji:

Zmiany mają na celu zmniejszenie formalności i kosztów dla obywateli, wsparcie sądów w efektywniejszym prowadzeniu postępowań oraz umożliwienie korzystania z dodatkowych opinii w ważnych i złożonych sprawach sądowo-administracyjnych.

Ustawa została skierowana do dalszych prac w Senacie.

Natomiast nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego wprowadza zasadę, że podstawową formą licytacji nieruchomości w egzekucji komorniczej będzie licytacja elektroniczna, a tradycyjna licytacja publiczna będzie możliwa tylko na wyraźny wniosek wierzyciela.

Najważniejsze zmiany:

• Licytacja elektroniczna jako norma - komornik przeprowadza sprzedaż nieruchomości drogą elektroniczną, chyba że wierzyciel przed uprawomocnieniem opisu i oszacowania zażąda licytacji publicznej.
• Możliwość żądania licytacji publicznej przez każdego wierzyciela - gdy nieruchomość jest zajęta na zaspokojenie kilku wierzycieli, to którykolwiek z nich może domagać się tradycyjnej licytacji.
• Przejściowe stosowanie starych przepisów - egzekucje nieruchomości rozpoczęte i niezakończone przed wejściem w życie nowelizacji będą prowadzone według dotychczasowych zasad.
• Wydłużenie terminu wejścia w życie ustawy z 14 dni do miesiąca - aby strony mogły się przygotować, m.in. założyć konto w systemie licytacji elektronicznych.

Główne cele reformy:

Wprowadzenie priorytetu dla licytacji elektronicznych ma zwiększyć skuteczność egzekucji, skrócić czas postępowań oraz wykorzystać postęp technologiczny. Ministerstwo Sprawiedliwości wskazuje, że doświadczenia z licytacji elektronicznych ruchomości (wprowadzonych w 2017 r.) pokazują ich wyższą efektywność. Nowelizacja jest częścią pakietu deregulacyjnego, mającego na celu przyspieszenie i usprawnienie postępowania egzekucyjnego z nieruchomości.

Ustawa zostanie przekazana do Senatu.

Nowelizacja Kodeksu cywilnego w kontekście umowy o roboty budowlane dotyczy przede wszystkim możliwości uelastycznienia terminu na złożenie sprzeciwu wobec podwykonawcy przez inwestora. Obecnie termin ten wynosi 30 dni od momentu doręczenia inwestorowi zgłoszenia przez wykonawcę lub podwykonawcę i ma charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że strony nie mogą go skrócić ani wydłużyć w umowie.

Nowelizacja umożliwi stronom ustalenie w umowie krótszego niż 30 dni terminu na złożenie sprzeciwu wobec podwykonawcy. Nadal jednak będzie zachowana funkcja ochronna przepisów dotyczących solidarnej odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy.

Założenia nowelizacji:

• Pozwala na elastyczne ustalenie terminu na złożenie sprzeciwu wobec podwykonawcy w umowie między inwestorem a generalnym wykonawcą.
• Termin 30 dni pozostaje w mocy jako domyślny, ale strony mogą umówić się na krótszy.
• Umożliwia szybszą realizację robót budowlanych i zmniejsza ryzyko opóźnień.
• Zachowuje mechanizmy ochronne solidarnej odpowiedzialności inwestora za zapłatę podwykonawcy.

Ta zmiana jest odpowiedzią na postulaty deregulacyjne i dąży do usprawnienia procesów budowlanych bez rezygnacji z ochrony uczestników rynku budowlanego. Umożliwia uproszczenie i przyspieszenie procesu realizacji robót budowlanych oraz zminimalizowanie niepotrzebnego przeciągania terminu na reakcję inwestora, co jest korzystne zwłaszcza dla mniejszych i lokalnych inwestycji.

Z kolei nowelizacja Kodeksu postępowania karnego wprowadza obowiązek dołączania do protokołu z czynności okazania zdjęć osób okazywanych.

Najważniejsze zmiany:

• Załączanie zdjęć osób okazywanych do protokołu - ma to ułatwić weryfikację i ocenę prawidłowości czynności okazania na dalszych etapach procesu sądowego.
• Poprawa dokumentacji i transparentności - wcześniej protokół z okazania nie musiał zawierać zdjęć osób, co utrudniało ocenę czynności przez sąd.
• Wzmocnienie ochrony praw uczestników postępowania - zarówno osób okazywanych, jak i świadków lub pokrzywdzonych rozpoznających.

Cel nowelizacji:

Zapewnienie dokładniejszej i bardziej wiarygodnej dokumentacji czynności procesowej, co ma zwiększyć przejrzystość i zabezpieczyć prawa wszystkich stron postępowania karnego.

Ustawa została jednogłośnie przyjęta przez Sejm i ma wejść w życie 14 dni po ogłoszeniu. Obecnie kierowana jest do Senatu.