Trans-Atlantisch Forum NAVO Parlementaire Assemblee

Tijdens het Forum werd de zojuist gelanceerde Nationale Veiligheidsstrategie (NSS) van de VS herhaaldelijk aangehaald door de experts. De nieuwe strategie plaatst soevereiniteit, grensbewaking en nationale veiligheid nadrukkelijk op de eerste plaats. Immigratie, mensenhandel, drugshandel en grenscontrole worden expliciet aangemerkt als nationale veiligheidsprioriteiten - niet enkel als binnenlandse of migratie-vraagstukken.

Door de aanwezige Amerikaanse leden werd de nieuwe strategie wisselend ontvangen. De een noemde het document een 'anti-EU'-stuk, terwijl anderen aangaven dat de inhoud van de strategie weinig verschilt van het beleid van de VS in de afgelopen jaren. Zij wezen er bovendien op dat eerdere veiligheidsstrategieën nauwelijks tot beleidsveranderingen in de VS hebben geleid. Volgens hen is het verstandiger om te luisteren naar de besluiten van het Congres, in plaats van de veiligheidsstrategie als leidraad te nemen voor wat de VS daadwerkelijk doet. Van Europa verwacht men een verandering in de alliantie: 'De EU blijft een bondgenoot, maar we willen een EU die zich zelfstandig kan verdedigen,' aldus een van de Amerikaanse politici.

In navolging van de afspraken die tijdens de NAVO-top in Den Haag in 2025 zijn gemaakt over de versterking van de alliantie en hogere defensie-uitgaven werd gesproken over vervolgstappen. De aankomende NAVO-top in Ankara werd als het moment gezien om deze uitgaven concreet vorm te geven.

De benodigde opschaling van de defensieproductie is echter niet alleen een kwestie van geld aldus vertegenwoordigers van defensiebedrijven. Zij benadrukten dat voor versterking van de defensie-industrie het belangrijk is om traditionele ondernemingen te versnellen en flexibeler te maken, bijvoorbeeld via creatieve contractvormen en gestandaardiseerde inkoopprocedures. Zij pleitten voor meer strategische investeringen in onderzoek en ontwikkeling (R&D) en wezen erop dat als technologie meer modulair zou zijn, het de productie, de verplaatsing en het onderhoud van systemen zou versnellen.

Koen Petersen constateerde dat door de grotere vraag naar militaire systemen de prijzen stijgen en wilde weten hoe bedrijven dit met hun winstoogmerk verhouden, omdat het gaat om investeringen met publiek geld. Volgens de experts vloeit veel winst juist terug in de R&D, waardoor de winstmarges klein blijven. Een deel van de in Den Haag afgesproken verhoging van de defensie-uitgaven is bestemd voor versterking en bescherming van de infrastructuur, zowel voor fysieke systemen waaronder het elektriciteitsnet, vervoersnetwerken en de watervoorziening, als het beveiligen van software en digitale processen.

Ook de afhankelijkheid van kritieke grondstoffen is een groeiend strategisch risico. Het implementeren van bestaande maatregelen, gecombineerd met lokale productie van kritieke materialen en het versterken van partnerschappen met bondgenoten zou de strategische autonomie vergroten. Bart Kroon vroeg de panelleden hoe zij de verschillende vormen van energieproductie beoordelen vanuit een veiligheidsoptiek en hoe zij de risico's inschatten van de energietransitie die momenteel in Europa plaatsvindt.

Voorts is gesproken over de steun aan Oekraïne, die volgens de Amerikaanse partners ongeacht de uitgebrachte veiligheidsstrategie, en mogelijk andere geluiden, nog altijd op veel steun in het Huis van Afgevaardigden en in Senaat kan rekenen. De uitkomst van de oorlog in Oekraïne zal niet alleen de toekomst van het land zelf bepalen, maar ook de koers van de Europese Unie, de NAVO en de bredere geopolitieke relaties met onder meer China.

Daarnaast kwamen de lopende onderhandelingen tussen de VS, Rusland en Oekraïne om de oorlog te beëindigen aan de orde. Volgens de Amerikaanse politici is noch in het Witte Huis, noch in het Congres sprake van vertrouwen in Poetin. Tot slot werden de ontwikkelingen in de Indo-Pacifische regio en de rol die China daarin speelt besproken evenals de samenwerking tussen Rusland, Iran, China en Noord-Korea, waar de reeds bestaande economische, militaire en technologische banden aanzienlijk zijn verdiept na de Russische invasie van Oekraïne.