Toegang tot platformgegevens voor erkende onderzoekers onder de DSA

Vanaf 29 oktober kunnen onderzoekers bij de Autoriteit Consument & Markt (ACM) een aanvraag indienen om toegang te krijgen tot niet-openbare data van grote online platforms en zoekmachines. Bijvoorbeeld data over online gedragspatronen of over de werking van de algoritmes. Onderzoekers die dit type gegevens nodig hebben voor een specifiek onderzoeksproject, moeten daarvoor eerst een aanvraag indienen om 'erkend onderzoeker' te worden. Dat kan via een speciale website, de DSA data acces portal.

Waar onderzoekers voorheen afhankelijk waren van de vrijwillige medewerking van grote platforms, zijn deze platforms onder de Digital Services Act (DSA) verplicht om bepaalde gegevens beschikbaar te stellen. Deze verplichting geldt voor de grote platforms en zoekmachines, de zogenoemde Very Large Online Platforms (VLOPs) of Very Large Online Search Engines (VLOSEs) . Voorbeelden daarvan zijn Facebook, TikTok en Google. Onderzoekers kunnen met deze data onderzoek doen naar systeemrisico's op VLOPs en VLOSEs. Systeemrisico's zijn risico's die grote schade voor de samenleving of economie als geheel kunnen veroorzaken, denk bijvoorbeeld aan de impact van aanbevelingssystemen op de mentale gezondheid van gebruikers, of de mate waarin illegale content wordt verspreid. Dit type onderzoek is belangrijk, omdat het bijdraagt aan transparantie over de maatschappelijke impact van deze platforms en welke maatregelen effectief zijn om systeemrisico's tegen te gaan.

Criteria erkende onderzoekers

Voordat onderzoekers toegang tot de data krijgen voor hun onderzoek, moeten ze de status van 'erkend onderzoeker' aanvragen. Deze status wordt afgegeven door de Digitaledienstencoördinator (DSC) van het land waarin de VLOP of VLOSE waar de onderzoeker onderzoek naar wil doen, gevestigd is. De DSC beoordeelt of de aanvraag van de onderzoeker voldoet aan de wettelijke criteria. Zo moeten onderzoekers bijvoorbeeld verbonden zijn aan een universiteit of een andere wetenschappelijke instelling en mogen ze geen commerciële belangen hebben bij het onderzoek. Ook moeten zij aantonen dat ze vertrouwelijk en op een veilige manier met de data omgaan. Daarnaast moeten de onderzoekers de resultaten van het onderzoek kosteloos openbaar toegankelijk maken. Pas als de DSC oordeelt dat de onderzoeker voldoet aan alle criteria, kent zij de status 'erkend onderzoeker' toe en verzoekt zij de VLOP of VLOSE de data aan de erkende onderzoek beschikbaar te stellen.

De ACM is Digitaledienstencoördinator in Nederland. De ACM beoordeelt dus de aanvragen van onderzoekers die toegang tot data verzoeken van de VLOPs of VLOSEs die in Nederland gevestigd zijn. Dat zijn Snapchat, Booking.com, AliExpress en Wikipedia. Ook kunnen onderzoekers uit Nederland bij de ACM een verzoek indienen om toegang tot data van VLOPs of VLOSEs die in een andere EU lidstaat gevestigd zijn. In dat geval voert de ACM een eerste beoordeling uit en stuurt deze met de aanvraag door naar de DSC in de andere EU-lidstaat die uiteindelijk de status aan de onderzoeker kan toekennen.

Procedure

Het aanvragen van de status van erkende onderzoeken kan via het DSA data acces portal: Home | DSA Data Access Portal . Zodra een aanvraag van een onderzoeker goedgekeurd is, dient de DSC van het land waar de VLOP of VLOSE gevestigd is, een verzoek tot toegang in bij het platform. In dat verzoek staat welke data beschikbaar moet worden gesteld en de voorwaarden waaronder die toegang moet worden verleend.

Meer informatie over datatoegang voor erkende onderzoekers is te vinden op onze website: Erkende onderzoekers | ACM